Agop Martanyan Dilaçar
dilbilimci
Türk Dil Kurumu’nun ilk genel sekreteri
22 Mayıs 1895 tarihinde İstanbul’da doğdu. Robert Kolej’den mezun oldu. I.Dünya Savaşında Kafkas cephesinde görev adlı. 1919’dan itibaren Robert Kolej’de İngilizce öğretmeni olarak çalıştı. I.Dünya Savaşı’ndan sonra, Beyrut’ta bir Ermeni okulunun müdürlüğünü yaptı. Yine Beyrut’ta Ermenice yayınlanan ilk gazete olan Luys’un genel yayın yönetmeni oldu. Sofya’da, eski Türk dili ve Uygurca dersleri verdi ve ilk kitabını yayınladı. 22 Eylül 1932 yılında Dolmabahçe Sarayı’nda, Atatürk’ün başkanlığında gerçekleştirilen Birinci Türk Dil Konferansı’na davet edildi. Daha sonra araştırmalarını, Türk Dil Kurumu’nda sürdürdü. Kurumun ilk genel sekreteri oldu. Agop Martayan, 1934 yılında, soyadı kanunu çıkınca, Atatürk’ün kendisine teklif ettiği ‘Dilaçar’ soyadını aldı. Ermenice ve Türkçenin yanında İngilizce, Yunanca, İspanyolca, Latince, Almanca, Rusça ve Bulgarca biliyordu. Türk Tarih Tezi ve Güneş Dil Teorisi çalışmalarına katıldı. 1936-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesi’nde dil-tarih ve Türkoloji dersleri verdi. Latin harfleriyle yeni Türk alfabesi oluşturulması çalışmalarına katıldı. 1942-1960 yılları arasında, Türk Ansiklopedisi’nin hazırlanması çalışmalarında başdanışmanlık yaptı. Türk Dil Kurumu’ndaki dil çalışmalarını, ölümüne kadar sürdürdü. Mustafa Kemal’e, ‘Atatürk’ soyadının verilmesini, TBMM’ye teklif eden kişidir. 12 Eylül 1979 tarihinde İstanbul’da öldü.
ESERLERİ:
•Les bases Bio-Psychologiques de la Théorie Güneş Dil (Güneş Dil Teorisi’nin Biyopsikolojik Kökenleri) (1936)
•Azeri Türkçesi (1950)
•Batı Türkçesi (1953)
•Lehçelerin Yazılma Tarzı
•Türk Dil ve Lehçelerinin Tasnifi Meselesi (1954)
•Devlet Dili Olarak Türkçe (1962)
•Wilhelm Thomsen ve Orhon Yazıtlarının Çözülüşü (1963)
•Türk Diline Genel Bir Bakış (1964)
•Türkiye’de Dil Özleşmesi (1965)
•Dil, Diller ve Dilcilik (1968)
•Kutadgu Bilig İncelemesi (1972)
•Anadili İlkeleri ve Türkiye Dışındaki Uygulamalar (1978)
HAKKINDA YAZILANLAR
•Kaya Türkay, A.Dilaçar, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1982