Eretna Beyliği Kurucusu
Eretna Beyliği, Orta Anadolu’da 14. asırda kurulan bir Türk beyliğidir. Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra, onun idaresindeki yerler İlhanlılar’ın eline geçti. Anadolu, İlhanlılar tarafından gönderilen genel valiler tarafından idare edilmeye başlandı. Bu valilerin en kudretlisi ve sonuncusu Emir Çoban’ın oğlu Timurtaş idi.
Timurtaş vali olarak gönderildiği zaman, babasının nüfuzuna güvenerek, bağımsız devlet olma sevdasına düştü. Ancak babası Emir Çoban büyük bir kuvvetle üzerine gelince bu sevdadan vazgeçti.
Timurtaş kardeşi Dımışk Hoca’nın katli ve babasının Ebu Said Bahadır Han ile arasının açılması yüzünden Anadolu’da fazla kalamadı. 1328 yılında Türk-Memluk Sultanı Melik Nasır Muhammed’e iltica etti. Oraya giderken kayınbiraderi Eretna’yı vekil olarak bıraktı. Eretna da Ebu Said’e bağlılığını bildirdi. Timurtaş’ın yerine gönderilen Büyük Şeyh Hasan’a itaat ederek makamanı korudu.
Ebu Said Bahadır Han’ın 1335 yılında öldü. Evlad bırakmadan ölmesi bazı karışıklıklara yol açtı. Bu durumda Eretna, Memluk Sultanı’na haber göndererek onun himayesine girdi. Çobanilerden küçük Şeyh Hasan’ın üzerine gelen ordusunu Sivas-Erzincan arasında 1343’te yenmesi, Eretna’nın durumunu kuvvetlendirdi. Eretna’nın hükmü altında; Sivas, Kayseri, Niğde, Tokat, Amasya, Erzincan, Doğu Karahisar, Niksar, Canik, Develi ve Karahisar bulunuyordu. Devletin merkezi önce Sivas, sonra Kayseri oldu.
Eretna; alim, hayırsever, ileri görüşlü, cesur bir zattı. Dinine bağlı olup, ilim adamlarını severdi. Alimleri meclisine alır, onların karşılıklı konuşmalarını dinler ve fikirlerinden faydalanırdı. Eretna, 1352 yılında Kayseri’de vefat etti. Vefatı, Anadolu, Irak ve Suriye’de üzüntüyle karşılandı.
Eretna’nın yerine emirlerin kararıyla küçük oğlu Gıyasüddin Mehmed Bey hükümdar oldu. Ağabeyi Cafer Bey isyan ettiyse de, yenilip Mısır’a kaçtı. Mehmed Bey çok genç olduğu için devleti Vezir Ali Şah idare ediyordu. Bir müddet sonra Vezir Ali Şah isyan etti. Memluklar’dan yardım alan Mehmed Bey’e yenildi ve savaşta öldü.
Mehmed Bey 1365 yılında ölünce, yerine küçük yaştaki oğlu Alaeddin Ali Bey geçti. Bunu fırsat bilen Karamanoğlu Alaaddin Bey, Niğde ve Aksaray’ı işgal etti. Sonra Kayseri’yi de alan Karamanoğlu, Ali Bey’i Sivas’a kaçırdı. Orada bir müddet hapiste kalıp sonra kurtarılan Ali Bey, tekrar hükümdar oldu. 15 yıl süren hükümdarlığı çok silik geçti. Ali Bey 1380 yılında taundan öldü.
Ali Bey’in ölümü üzerine, yedi yaşındaki oğlu, İkinci Mehmed Bey hükümdar ilan edildi. Şarki Karahisar Beyi Kılıç Arslan naib oldu. Amasya emiri Hacı Şadgeldi Paşa, idareyi ele geçirmek için Sivas üzerine yürüdü. Kılıç Arslan’ın naib olduğunu duyunca, Amasya’ya çekildi.
Kılıç Arslan’ın, Kadı Burhaneddin’i merkezden uzak tutmak için Karahisar’a göndermek istemesi, aralarının açılmasına yol açtı. Kadı Burhaneddin, bir süre sonra, Kılıç Arslan’ı ve onun amcası Keyhüsrev’i öldürdü ve İkinci Mehmed’e naib oldu. 1381yılı Ocak ayında ikinci Mehmed’i de bertaraf etti ve hükümdarlığını ilan etti. Böylece Eretna Devleti sona erdi. Yarım asra yakın hüküm süren Eretna Devleti’ne ait, Sivas, Tokat, Kayseri ve havalisinde bazı eserler vardır.
Eretnaoğulları Tahta Geçişi
Alaaddin Eretna Bey ………………… 1335
Gıyaseddin Mehmed Bey ………………. 1352
Alaaddin Ali Bey……………………..1365
İkinci Mehmed Bey…………………… 1380