Aziz Sancar

8 Eylül 1946’da Savur, Mardin’de doğan Aziz Sancar Türk doktor, akademisyen, biyokimyager, moleküler biyolog ve bilim insanıdır. Yapmış olduğu çalışmalarla 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır.

1946’da Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya gelen Aziz Sancar, 1997 yılından beri ABD’deki Kuzey Karolina Üniversitesi’nde görev yapmaktadır. Son 20 yıldır DNA onarımının pek çok parçasının tanımlanmasında kullanılan biyokimyasal yaklaşımlardaki öncülüğü ile tanınır. Aynı zamanda Mehmet Özdoğan ile birlikte ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçilen ilk Amerikalı Türktür. Sancar, hücrelerin hasar gören DNA’ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları nedeniyle 2015’te Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmaya layık görülmüştür.

Aziz Sancar’ın geliştirip ismini koyduğu “maxicell tekniği” ve kendi buluşunu yapıp ismini koyduğu “excinuclease/excision nuclease enzimi” terimleri, İngiltere’deki Oxford Üniversitesi Biyokimya ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü’ne girmiştir.

Nobel Kimya Ödülü alması

Sancar, DNA’nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışmalardan dolayı Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte 2015 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. Bu üç araştırmacı, 30 yıldan uzun süre birbirlerinden bağımsız olarak ve büyük oranda bakteri hücrelerinde çalışmaktaydılar. Sancar nükleotit kesim onarımı alanında buluşlar yapmış, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ise diğer DNA onarımı mekanizmaları olan bazı kesim onarımı ve yanlış eşleşme onarımını keşfetmişlerdir. Aydınlattıkları temel mekanizmalar, daha sonra insanlar dahil olmak üzere kompleks organizmalarda da gösterilmiştir. Örneğin, nükleotit kesim onarımı bozuklukları ile deri kanserleri arasında doğrudan nedensel ilişki bulunmuştur.

Aziz Sancar’a İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü, Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta, düzenlenen törenle verildi. Ödül, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf tarafından takdim edildi. Sancar, ”Beni ödüle götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi’dir.” diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir’e teslim etmiştir. Ödül, Anıtkabir’deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmektedir.

Ödülleri ve başarıları
ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) Genç Araştırmacı Ödülü (1984)
Amerikan Fotobiyoloji Derneği (American Society for Photobiology) Ödülü (1990)
ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health) Ödülü (1995)
TÜBİTAK Bilim Ödülü (1997)
ABD Fen ve Sosyal Bilimler Akademisi (American Academy of Arts and Sciences) Ödülü (2004)
ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi (2005)
TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) üyesi (2006)
Vehbi Koç Ödülü (2007)
Nobel Kimya Ödülü (2015)