bürokrat, eski milletvekili, yazar
Enerji ve Tabii Kaynaklar Eski Bakanı
1917 yılında İstanbul’da doğdu. Tüccar Ali Lütfi Kayra’nın oğludur. 1935’de Özel Boğaziçi Lisesi’nden, 1938’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’den mezun oldu. Maliye Müfettiş Muavini olarak 14 Ocak 1939 tarihinde Maliye Teftiş Kurulu’na girdi. Maliye Müfettişi olduktan sonra 1948 yılında staj için bir yıl süreyle Londra’ya gönderildi. 15 Kasım 1950 tarihinde Gelirler Genel Müdürlüğü Müşavirliğine atandı. Daha sonra Ticaret Vekâleti Tetkik Kurulu Üyeliği ile Dış Ticaret Dairesi Reisliği (1959-1960), Hazine Genel Müdürlüğü ve MİİT Genel Sekreterliği Dış Temsilcilikler Delegeliği (Heyet Başkanı) (1960-1964), Hazine Genel Müdürlüğü ve MİİT Genel Sekreterliği OECD Daimi Temsilciliği ve Heyet Başkanlığı (1964-1967) ve Maliye Tetkik Kurulu Başkanlığı (1967-1972) yaptı. 1972 yılında emekli oldu. T.İş Bankası Yönetim Kurulu Üyeliğine getirildi. 1973 yılında Ankara Milletvekili seçildi. 1974 yılında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı oldu. 1978 yılında tekrar Türkiye İş Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi, 1980 yılında da İş Bankası’nın yan kuruluşu olan Yatırım ve Finansman A.Ş.’nin Yönetim Kurulu Üyesi oldu. 1990 yılında bu görevinden ayrıldı. Çeşitli gazete ve dergilerde serbest yazarlık yaptı. Evli, iki çocuk babası. İngilizce ve Fransızca biliyor. “Fahri Maliye Müfettişi” unvanına sahip bulunmaktadır.
ESERLERİ:
1.Yakın Doğu ve Irak Petrolleri (Araştırma) (1953)
2.A Guide to the Turkish System of Taxation (Araştırma) (1957)
3.Türkiye’nin İthalât Politikası (Araştırma) (1964)
4.Maliye Bakanlığı Yüksek Basamaklar Hizmetlilerinin Çalışma Modelleri Hakkında Bir Anket (Araştırma) (1968)
5.Türkiye’de Serbest Piyasada Altın Ticareti (Araştırma) (1970)
6.Türkiye’nin Gerçek Ödemeler Dengesi (Araştırma) (1972)
7.Dış Finansman Teknikleri (Araştırma) (1972)
8.Bodrum Üzerine Çeşitlemeler (Öyküler) (1983)
9.Romantik Bir Karga (Öyküler) (1984)
10.Turan Güneş’in Şiirleri (Siyaset) (1985)
11.Tarih-i Enderun (Çeviri) (1987)
12.Edâ Hanım’ın Kırmızı Kedileri (Öyküler) (1989)
13.İstanbul Zamanlar ve Mekânlar (Araştırma) (1990)
14.İstanbul Haritaları (Araştırma) (1990)
15.Eski İstanbul’un Eski Haritaları (Araştırma) (1990)
16.İstanbul’un Yokuş ve Merdivenleri (Araştırma) (1991)
17.İkinci Mahmut’un İstanbul’u. Bostancı Sicilleri (Araştırma) (Ortak Çalışma) (1992)
18.Bebek. Mekanlar ve Zamanlar (Araştırma) (1993)
19.Kandilli-Vaniköy-Çengelköy (Araştırma) (Ortak Çalışma) (1993)
20.Büyük Efendi’nin Sarayı (Çeviri) (1996)
21.Hoşçakal Bodrum (Öyküler) (1997)
22.Kadıköy Rüzgarları (Öyküler) (1997)
23.Sevr Dosyası (Araştırma) (1997)
24.Çiçekleri Unuttular (Öyküler) (1999)
25.Bir Osmanlı Doktorunun Anıları (Çeviri) (2001)
26.Bir Mavi Yolculuk Seyir Defteri (Öyküler) (2001)
27.38 Kuşağı (Anılar) (2002)
28.Dicle’de Kelek İle Yolculuk (Çeviri) (2003)
29.Bilgeler ve Balıklar (2004)
30.Dünya Erkekleri Birleşiniz (2005)
31.Telefon Defteri (Anı) (2006)
32.Yorgunluk Gideren Hikayeler (Öyküler) (2007)
33.Osmanlı’da Fetvalar ve Günlük Yaşam (2008)
1938 Kuşağı
Olaylar, İnsanlar, Anılar
Cahit Kayra
Cem Yayınevi / Cem Kültür Dizisi
Bu kitap, Türkiye’de son yüzyıla yakın bir dönemin olayları içinde yaşayan bürokrat, politikacı bir yazarın öyküsüdür.
“Cahit Kayra” anlatısına, çöken bir imparatorluğun karanlık ve acıklı görüntüleriyle başlıyor. Genç bir çocuk olarak Atatürk reformlarının
heyecanını ve İnönü dönemini, İkinci Dünya Savaşı’nın acılarını, demokrasiye geçiş olaylarını yaşıyor. 1972’ye kadar büyük bürokrattır ve yurt içinde ve
yabancı ülkelerde sorumlu devlet görevlisi hizmetinde görülmektedir. Bu tarihten sonra polikikaya karışıyor, koalisyon pazarlıklarının, Kıbrıs
olaylarının ve seçim boğuşmalarının içinde yer alıyor. Bu yıllar da sona eriyor ve yazar emeklilik döneminin ihtirassız, kavgasız
iklimine giriyor. Burada, birikimlerini kitaplara dökerek kendi deyimiyle “Yaşama yanıt verme”nin yollarını aramaktadır. Zamanını öyküler, araştırmalar
yazarak dolduruyor. Okur bu anılarda, belki, yer yer kendi yaşam serüveninin olaylarını, kendi yaşam modelini ve yaşam felsefesinin yanıtlarını bulabilecektir.
HAKKINDA YAZILANLAR
Cahit Kayra yüz yaşında
Ali Sirmen
Cumhuriyet 13 Mart 2016
Dostum Ahmet Kadri Ergin’in bu şiirinin son dizesini nakarat halinde yinelerken çaldı telefon. Arayan etkisi benliğimden hâlâ silinmemiş Kadıköyümün yeni vahalarından Tarihçi Kitabevi’nin sahibi Necip Azakoğlu idi.
– Cahit Kayra’nın yüzüncü yılını haber vermek için aradım, dedi.
Cahit Kayra geldi gözümün önüne, birden içim ışıdı, yaşamın sıcaklığı yüreğimde pusuya yatmış, soğuk ölümü sindirdi.
Benim için Cahit Kayra ile yaşam sevinci eşanlamlıdır.
***
Cahit Kayra’yı, Ecevit’in çok ilginç, Sovyetler Birliği gezisinde, (başka bir yazıda o geziden söz edeceğim) 1976 yılında tanıdım.
Daha o yıllarda ardında maliye müfettişliği, Cumhuriyet’in en yüksek bürokratik makamı olan Hazine Müsteşarlığı, OECD Daimi Temsilciliği Baş Delegeliği, Ankara Milletvekilliği Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı gibi makamlar olan bir ilginç kişiydi.
O sırada henüz Cahit Kayra’nın herhangi bir eserini okumuş değildim. Ama gezide en çok dikkatimi çeken hususlardan biri de, heyettekiler arasında Aziz Nesin ile Cahit Kayra’nın her fırsatta, aksatmadan, bir şeyler okumalarıydı.
Hemen hemen akran olan bu iki adamın da, çok aceleleri vardı, sanki peşlerinden atlı kovalıyor gibiydiler.
1976 Haziranı’ndaki geziden hatırladığım Cahit Kayra bu. Aradan geçen zamanda, Cahit Bey hünerine hüner, becerisine beceri, bilgisine bilgi kattı ve bunları, büyük bir alçakgönüllülükle bize yansıttı. Ben de o vesileyle kendisini daha iyi tanımak olanağına kavuştum.
Şimdi “Cahit Kayra’yı kısaca anlat” deseler nasıl yapacağımı, nereden başlayıp, hangi yönünden tutturacağımı bilemem. O kadar çok yönlü ki…
Cahit Kayra’nın Cumhuriyet’e kol kanat gerenler takımından, maliyeci bürokrat, siyasetçi bakan olduğunu söylemekle yetinmek, tıpkı Türk öykücülüğünün en seçkin kişilerinden, Memduh Şevket Esendal’ın CHP Genel Sekreterliği’ne kadar yükselmiş bir siyasetçi olduğunu söylerken, öykücülüğünü ıskalamak gibi bir yanlışlık olur. Bu iki siyaset adamının ikisi de çok önemli yazarlardır aynı zamanda.
***
Ama ben bugün mizahı zamana meydan okuyan, tadına yudum yudum vardığım yazar Cahit Kayra’nın insana bulaşan yaşam sevincinin üzerinde durmak istiyorum.
Uzun yaşamış, elden ayaktan düşmeden yaşlılık dönemecini dönmüş kişiler insana umut ve sevinç aşılarlar. Hele hele bunlar Cahit Kayra gibi “dalya” demişlerse.
Güler yüzle uzun yaşamak da, yalnız bir Tanrı armağanı değil, aynı zamanda bir hünerdir.
Buna karşılık “mesele uzun yaşamak değil, verimli yaşamaktır” diyenler de Cahit Kayra’nın yaşamında her ikisini de birden bulacaklardır.
Uzun yaşayan kişi, ayrıca verimliliği de buna eklediğinde, uzun yaşamının hünerini, sevincini de sizinle paylaşıyor demektir.
İçindeki çocuğu ve mizahı yaşatan, kişinin yaşam sevinci, bulaşıcıdır, kaçınılmaz olarak çevresine de bulaşır.
Cahit Kayra da öyle, yazdıklarıyla yaşam sevincini bize de bulaştırıyor ve yüz yılının en güzel teşekkürünü sunuyor onu kendisine bahşedene.
Biz de Cahit Kayra’ya bir kitabının başlığını değiştirerek seslenelim, yüzüncü yılında:
– İyi ki doğdun, iyi ki varsın Cahit!