Maliye Nazırı
1875 yılında Selanik’te doğdu. Babası, bir tüccar olan Naim Bey, annesi Pakize Hanım’dır. İstanbul’da Mülkiye’de eğitim gördü. Selanik’e döndükten sonra Jöntürk hareketine katıldı. Feyziye Mektepleri’nde müdürlük ve öğretmenlik yaptı. 1908-1911 yıllarında İstanbul’da Ulûm- ı İktisâdiye ve İçtimâiye Mecmuası’nı Rıza Tevfik ve Ahmet Şuayip ile birlikte çıkardı. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Çanakkale ve Selanik milletvekili olarak mecliste yer aldı. 31 Mart Vakası’ndan sonra sadrazam Ahmet Tevfik Paşa tarafından maliye bakanlığı görevine getirildi. İttihat ve Terakki yönetimi sırasında çeşitli defalar bu göreve getirilip ayrıldı. Mondros Müterekesi’nin imzalanmasından sonra Ahmet İzzet Paşa kabinesi ile birlikte istifa etti. Daha sonra kurulan hükümetlerde yer almadı. Birinci düya Savaşı’ndan sonra, işgal devletleri tarafından kurulan Âliye Divan-ı Harb-i Örfi adlı mahkemede yargılandı. Gıyabında 15 yıl kürek cezasına mahkum edilince İsviçre’ye gitti. Şubat 1921’de toplanan Londra Konferansı’nda Ankara’nın temsilcisi Bekir Sami Bey’e eşlik etti. Temmuz 1922’de Türkiye’ye döndü. Şehzade Burhaneddin’in eski eşi Aliye Nazlı Hanım ile 1921’de evlendi. Bu evlilikten oğlu Şiar Yalçın doğdu. Lozan Barış Antlaşması’nı imzalayan Türkiye delegasyonunda üye olarak bulundu. Cumhuriyet rejimi sırasında yönetime muhalif bir tutum takındı. Atatürk’e yapılan İzmir Suikasti sonrasında suikast girişiminin bir parçası olmakla suçlandı. İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. 26 Ağustos 1926 tarihinde Ankara’da idam edildi.
ESERİ:
Felaket Günleri
Mütareke Devrinin Feci Tarihi
2 Kitap Takım
Cavid Bey
Temel Yayınları / Tarih – Kültür Dizisi
Harp faciasının son perdesi iniyor… Enver Paşa kaçağına alnına kurşun sıkmalıydı… Nankörcesine tarih yazanlar ve Mustafa Kemal Paşa’nın bir
telgrafı… Damat Ferit ve iplikleri yüksekten çekilen komplo… Ahmet Rıza ve Mustafa Kemal’in kabinesi… Ar ve hayadan yoksun bir adam… Fransız general ve kirlettiği toprakların nankörleri…
Vahdettin Sarayda mı yoksa kümeste mi oturur. Hem cahil, hem aciz hem de mağrur bir sadrazam… Sipariş üzerine tarih yazanlar… Amerikalılar Halide Edip’ten rapor istemiş… Mustafa Kemal’in Amasya toplantısına katılmam isteniyor… Alçaklar defterine yazılacak bir isim daha… İngilizler Mustafa Kemal’in azlini istemişler… Yunus Nadi’ye herşey yazdırılabilir…
Kürt Şerif Paşa ve Seyyit Abdülkadir… Damat Ferit Paşa’nın bir ihanet belgesi… Mustafa Kemal Paşa’nın ellibin liraya şiddetle ihtiyacı varmış…
Fetva değil bir denaet vesikası… Sevr, Avrupa’nın bir intikam belgesidir… Bizde Sevr’i imzalayacak nice reziller bulunur… İngiliz kölesi Rıza Tevfik
ve en temiz evlatlarına iftira gönderen memleket… Kürt Şerif Paşa’nın Venizelos’tan aldığı 250.000 frank… Mustafa Sabri Efendi en çok Mustafa
Kemal’den korkuyormuş… Şu Ali Kemal de ne küçük adam…
Vatanseverlik Anadolu’nun bağrında mücadele vermekle olur… Yarı ölü bir Sultan ile deli bir sadrazam… İttihatçıların Komünizm sevdası… Çehresi pek menhus ve tiksindirici bir adam… Ahmet Rıza’nın Kuva-yı Milliye’ye hariçten okuduğu gazel… Venizelos düştü, Mustafa Kemal’in bir darbesi yetecek… Kazım Karabekir ve Enver Paşa’nın Anadolu’ya girme planı…
İttihatçıların Roma toplantısı ve Talat Paşa’yı yere seren kurşun… Talat Paşa büyük vatanperver…. Müslümanlar Türkleri değil, Türkler Müslümanları kurtaracak…. Mustafa Kemal Ahmet Rıza’ya cevap bile vermiyor… İstanbul şimdi alçaklar, satılmışlar ve oportünistlerle doludur… Mustafa Kemal’den yüz bulamayanlar Enver Paşa’nın peşinde…İttihatçılar artık vatanlarını unutsunlar.. Enver Paşa’nın Mustafa Kemal’e tehdit mektubu… Komünizm dininin yeni incili ile ibadet yapılamaz…
Vahdettin’in yanında hocalarla Çerkezler, arkasında İngilizler var… Mustafa Kemal ne kadar ittihatçı idi?… İttihatçılar Mustafa Kemal’e liderlik teklif edecekler… Şerif Paşa’nın Türklük politikası… Ermeniler hala şaraplarına su katmamışlar… Saltanat ve Hilafetin artık sonu geliyor… Ali Kemal’i İzmit’te parçalamışlar…. İsmet Paşa ile Lozan üzerine uzun görüşmemiz…
HAKKINDA YAZILANLAR
Şiar’ın Defteri
Eski Maliye Nazırı Cavid Bey
Şiar Yalçın
İletişim Yayınevi / Anı Dizisi
İttihat ve Terakki iktidarının iktisadi ve mali siyasetinin belirlenmesinde çok önemli bir yeri olan maliye nazırı Mehmed Cavid Bey’in idam edilmeden yirmiiki ay önce tutmaya başladığı bu günlük; bir babanın yeni doğmuş oğluna karşı beslediği duyguları yansıtması, onun bakımı ve yetişmesiyle ilgili günlük sorunları dile getirmesinin yanısıra ihtiva ettiği siyasi yorum ve değinmelerle de önem kazanmaktadır…
ENGLISH BIOGRAPHY
Mehmet Cavid was born in Salonica in 1875 to a merchant family. After he graduated from the “Mülkiye” in 1896, he worked for Ziraat Bankası and the Statistics Department of the Ministry of Education for a while. In 1899, he was assigned as the head clerk of the Administration of Secondary Education. At the same time he was also teaching finance and economics.
His opposition to the government’s practices of tithe caused him to be banned from teaching. He left Istanbul, went to Salonica and continued teaching at a private school. It was this period in his life, when Cavid Bey established contact with the Committee of Union and Progress (CUP), where he soon established himself as one of the most influential members, thanks to his knowledge of economics and ability to speak in public.
In 1908, upon the reinstallment of the constitutional rule, Cavid returned to Istanbul, entered the Parliament as a deputy from Salonica and began teaching again. He became the Minister of Finance the next year. Cavid Bey resigned in 1911, but he was made the Minister of Public Works in February 1912, where he stayed only for a few months, before returning to the Ministry of Finance.
Cavid Bey was the Minister of Finance in the Sait Halim Paşa government established in March 1914. He resigned on 5 November 1914 to protest Turkey’s entry to the World War. Although no more in the government, he continued to influence the war time economic policies in his capacity as a member of the CUP. This was the period, when he left his liberal, anti-protectionist ideas aside and adopted the “national economy” view.
On 10 February 1917, the new Grand Vizier, Talat Paşa, made him Minister of Finance again and he kept this post in the Ahmet İzzet Paşa government established a few days before the armistice.
After the war, he was tried in absentia by a military tribunal and sentenced to 15 years in prison. He left the country in December 1919 and began to support the national resistance from abroad. In February 1921, he attended the London Conference as an advisor to the Ankara delegation. He also went to Lausanne, as the financial advisor of the Turkish delegation, but he was fired because he could not agree with İsmet Paşa about how the distribution of Ottoman debts should be arranged.
In 1926, Cavid Bey was arrested on the charge of being involved in the assassination attempt against Mustafa Kemal. He defended himself well at the court, but it did not change the verdict. Cavid Bey was executed on 26 August 1926 in Ankara.