Celal Bayar

Mahmut Celal Bayar 16 Mayıs 1883 tarihinde Bursa-Gemlik’te doğdu. İlk ve orta öğrenimini babası Abdullah Fehmi Efendi’nin yanında yapan Bayar, Gemlik mahkeme ve reji kalemine memur olarak girdi. Daha sonra Ziraat Bankası‘nda çalışmaya başladı. Bu arada Harir Darutariri okuluna devam etti.

1990’da İttihat Terakki Cemiyeti’nin kurduğu gönüllüler taburuna yazıldı. Zamanla bu partinin sayılı üyeleri arasına girdi. İzmir’de kurulan cemiyetin genel sekreterliğini yürüten Bayar, Kız Lisesi’nin ve Şimendifer Okulunun açılmasına ön ayak oldu.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra İzmir’de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin de faal üyeleri arasına katıldı. 1920 tarihinde Bursa milletvekili olarak Büyük Millet Meclisi’ne katılan Bayar, aynı tarihte İktisat Bakanlığı’na vekalet etti. Çerkez Ethem’in isyanı sırasında, Ethem’i ikna etmek için gönderilen heyete başkanlık etti. 1921’de İktisat Başkanlığı’na getirildi. Lozan Konferansı’na müşavir üye olarak katıldı. 1924’te Türkiye İş Bankası‘nı kuran ekip içinde yer aldı ve ilk genel müdürü oldu. 1937’de İsmet İnönü‘nün başbakanlıktan ayrılması üzerine, Atatürk tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin 14. Başbakanı olarak tayin edildi ve ilk kabinesini kurdu. Atatürk’ün ölümünden sonra, Cumhurbaşkanlığı’na seçilen İsmet İnönü tarafından da başbakan olarak tayin edildi. Daha sonra İnönü ile anlaşamadığından, yerini 3 Mayıs 1939’da Doktor Refik Saydam‘a bıraktı.

CHP’de arkadaşları ile 1945’de Dörtlü Takrir’i verinceye kadar görev aldı ve bu tarihte Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdu. 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde genel başkanı bulunduğu Demokrat Partinin iktidarı büyük çoğunlukla kazanması ile 22 Mayıs 1950’de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Bayar’ı Cumhurbaşkanlığına seçti. 1954-1957 genel seçimlerinden sonra da Meclis tarafından Cumhurbaşkanlığına seçilen Celal Bayar, 10 yıllık Cumhurbaşkanlığı döneminde Adnan Menderes’i başbakan olarak tayin etti.

Bayar, 27 Mayıs 1960’da Türk Silahlı Kuvvetleri‘nin yönetime el koymaları ile tutuklanarak Yassıada’ya götürüldü. 16 ay süren soruşturma ve yargılamadan sonra, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tarafından, 15 Demokrat Parti, ileri geleni ile birlikte idama mahkum edildi.(15 Eylül 1961)

Milli Birlik Komitesi, idamlardan üçünü (Menderes, Zorlu, Polatkan) onaylarken, başta Celal Bayar olmak üzere, 12 Demokrat Parti ileri geleninin idam hükmünü müebbet hapse çevirdi.

Yassıada’dan Kayseri cezaevine götürülen Bayar, orada rahatsızlandı, evinde tedavi edilmek üzere serbest bırakıldı (7 Kasım 1964).

22 Ağustos 1986 tarihinde İstanbul‘da vefat etti.

Reşide Eynegöllüzade Hanım ile evlenen Bayar Üç çocuk babası idi ve Fransızca bilirdi.

Çocukları Refii Bayar, Turgut Bayar, Dr. Nilüfer Bayar Gürsoy‘dur.