3.Cumhurbaşkanı
GÖREV SÜRESİ
22 MAYIS 1950
27 MAYIS 1960
1883 yılında Bursa Gemlik ilçesinin Umurbey köyünde doğdu. İlk ve orta öğreniminden sonra memuriyet hayatına atıldı. Adalet, reji ve bankacılık sahasında memuriyet görevlerinde bulundu. 1908 yılında İkinci Meşrutiyet’in ilânından sonra İttihat ve Terakki çalışmalarına katıldı. Bu cemiyetin İzmir Şubesi Genel Sekreterliğini yaptı.
12 Ocak 1920’de toplanan son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Saruhan Sancağı Milletvekili olarak katıldı. Türk Millî Mücadelesinin başlaması ile birlikte Anadolu’ya geçerek bu harekete fiilen katıldı.
Bu mücadelenin kazanılması sırasında Batı Anadolu’da faaliyet gösterdi. Aynı zamanda Birinci Büyük Millet Meclisi’nde Bursa Milletvekili olarak görev aldı. 1921’de İktisat Vekili oldu.
Lozan Barış Konferansı’na müşavir göreviyle katıldı. 1923 seçimlerinden sonra İkinci Büyük Millet Meclisi’ne İzmir Milletvekili olarak girdi.
1924 yılında Yş Bankası’nın kurulmasında önemli rol oynadı. İktisat Vekilliği görevinde bulundu. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda mücadele adamı, politikacı ve iktisatçı olarak temayüz etti. 1937-1939 yılları arasında Başbakanlık yaptı. 1943 yılına kadar İzmir Milletvekili olarak siyasî hayatını sürdürdü.
Çok partili siyasî hayata geçilmesi üzerine 1946 yılında arkadaşları ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdu ve başkanlığına getirildi. Partisinin 1950 seçimlerini kazanmasından sonra aynı yıl Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı seçildi. (22 Mayıs 1950)
10 yıl boyunca sürdürdüğü bu görevden 27 Mayıs harekâtı ile 1960 yılında ayrıldı.
Yassıada Mahkemesi tarafından idama mahkum edildi. (15 Eylül 1961)
Cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi. Yassıada’dan Kayseri Bölge Cezaevi’ne nakledilen Bayar, 7 Kasım 1964 tarihinde rahatsızlığı nedeniyle serbest bırakıldı.
22 Ağustos 1986 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
ESERLERİ
Kayseri Cezaevi Günlüğü
Celal Bayar
Yapı Kredi Yayınları / Tarih Dizisi
Celal Bayar yaklaşık üç yıl kaldığı Kayseri Cezaevi’ndeki günlerini anlatırken, geriye dönüşler yaparak, Yassıada anılarını da aktarıyor. “… vaktiyle bu avluda ağaçlar varmış. Zemin de toprakmış. Yassıada davaları başladıkları sırada hapishanenin tamir ve ıslahı ele alınmış, bir subay bu işle vazifelendirilmiş. Uzağı gören insanlar! Mahkemenin 450-500 kişiyi mahkum ederek buraya göndereceklerini derin bir ferasetle daha o zaman anlamışlar! İşte bu tamir sırasında avludaki ağaçlar kesilmiş, toprak yere Erciyes’in ateş püskürdüğü devirden kalma siyah taşlar -arnavutkaldırımı tarzında- döşenmiş. Bu intizamsız kara taşlar üzerinde yürür, dört duvar arasında başımızı yukarıya kaldırır, mavi semadan temiz hava dilenirken, küçük bir “filiz” dikkatimizi çekti. Samet bu filizi himayesine aldı, korudu, büyümesi için ihtimam gösterdi. Filiz, kesilmiş bir ağacın kökünden sürmüştü. Ölçtüm, tam üç karış boylanmış, kışın kuruttuğu yaprakları dökülmüş, yerine yeşil tomurcuklar belirmiş. Bu hal bana dışarıda baharın başladığını hatırlattı. Düşündüm: İstanbul, baharının güzelliğiyle meşhur şehirlerimiz cennet olarak nazarımda canlandı. Odama döndüğüm zaman, Kayseri Hastanesi’nden muayeneden gelen Bahadır Dülger ‘bahar gelmiş, dışarısı yemyeşil’ dedi. Ben de bu filizin beni
aldatmadığını anladım.” Tartışmalı bir dönemin birinci elden tanıklığı…
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 1
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın birinci cildinde; İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluşu, örgütlenmesi ve tüzüğü, Jön Türkler’in faaliyetleri ve Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki siyasal etkileri, 31 Mart 1909 irtica hareketi ve ordu içindeki etkileri, 31 Mart ayaklanmasında Osmanlı basını, irticai örgütlerin eylemleri ve sonuçları, irticaya karşı kurulan Hareket Ordusu’nun İstanbul’a yürümesi, Vahdeddin’in tahta çıkışı (1918), Mustafa Kemal’in değerlendirmeleri, ‘Cihad-ı Mukaddes’ ilan edilmesi ve sonuçları, 1918 Mondros Anlaşması, tam metni ve ayrıntılı yorumları gibi konular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 2
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın ikinci cildinde; Abdülhamid devrinin sona erişi, 31 Mart 1909 irtica hareketinin oluşumu ve sonuçları, Jön Türkler’in örgütlenmeleri ve etkileri, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yapısı ve ilkeleri, Turancılık ve Osmanlıcılık, Arnavutlar’ın ve Araplar’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılma girişimleri, İtalya’nın Trablusgarp’ı ele geçimesi (1911), 1912 seçimleri ve partiler arası çekişmeler, ordu içinde yenilik karşıtı örgütlenmeler ve etkileri, ordu mensuplarının politikayla uğraşmalarının yasaklanması ve gerekçeleri, Akdeniz’de siyasi dengeler ve İngilizler’in Mısır’ı işgali gerekçeleri gibi konular ele alımaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 3
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben’de Yazdım’ın üçüncü cildinde; İngiltere’nin Mısır politikası ve Mısır’ı işgali, Jön Türkler’in Mısır’daki gizli faaliyetleri, Meclisi Mebusan’ın feshi, Arnavutluk isyanı ve ayrılık hareketlerinin başlaması, Yunaninistan, Bulgaristan, Karadağ, Makedonya ve Arnavutluk’ta ıslahat istekleri ve Osmanlı İmparatorluğu’na verilen notalar, İstanbul’da ayrılık hareketlerine karşı yapılan kitle gösterileri ve yorumlar, Balkan ittifakının kurulması, Bulgar ve Rum ideolojileri ve birbirleriyle çatışmaları, Balkan ülkelerinin, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı aralarında yaptıkları anlaşmalar, Balkanlar’da Müslümanlara yönelik katliamlar, Balkan Savaşı (1912) ve olumsuz sonuçları, büyük devletlerin Türkiye’yi parçalama istekleri, iç politikada çekişmeler ve Londra Barış Konferansı gibi konular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 4
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın dördüncü cildinde; Mondros Mütarekesi’nden sonraki gelişmeler, Balkan vilayetlerinin birer birer kaybedilmesi, Babıali baskını, Dreyfus meselesi, Mahmut Şevket Paşa suikastı (1913) ve arka planı; Edirne’nin işgali ve kurtuluşu, bağımsız Batı Trakya Devleti’nin kuruluşu (1913), Balkanlar’da Türkler’e yönelik işkence ve katliamlar, Rusya’nın Boğazlar politikası, Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı yönetimi ile Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Makedonya ve Rusya ilişkileri, İstanbul ve Atina antlaşmalarını oluşturan koşullar ve ayrıntıları gibi onular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 5
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın beşinci cildinde; İstanbul’un İtilaf Devletlerince işgal edilmesi ve politik baskılar, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanma sürecinde azınlıklar meselesi, Ermeni sorununun kökeni, Abdülhamid devrinde önemli Ermeni saldırıları, Abdülhamid’e suikast, Paris Barış Konferansı’nda Osmanlı İmparatorluğu’ndan istenilen topraklar, İttihatçılara yönelik baskılar, tutuklama ve sürgünler, Yunan işgali öncesinde İzmir’de ekonomik yaşam, İzmir’de İttihat ve Terakki örgütlenmesi, Teşkilat-ı Mahsusa’nın kuruluşu, programı ve çalışmaları, İzmir’de Rumların Yunan işgaline hazırlanmaları, Ege bölgesinde İtalya ve Yunanistan arasında çıkar çatışmaları, Hıristiyan din adamlarının siyasi faaliyetleri gibi konular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 6
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın altıncı cildinde; İzmir’in Yunanistan tarafından işgali, Ege’deki Osmanlı ordusunun dağılması, İstanbul hükümetinin işgali destekler nitelikteki tavrı, efeler ve Yunan işgaline karşı örgütlenmeleri, Batılı devletlerin İzmir’in işgali karşısındaki tavırları, İzmirliler’in işgal öncesinde düzenledikleri protesto eylemleri, işgal sırasında gerçekleşen katliamlar ve baskılar, Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçmesi, Türkçe ve Rumca basında İzmir’in işgaline ilişkin yorumlar, Aydın’ın Yunanistan tarafından işgal edilmesi, Ege kasaba ve köylerinde halkın işgalcilere karşı örgütlenmesi ve silahlı mücadelenin başlatılması, Milli Mücadele fikrinin doğuşu ve milli heyetlerin oluşturulması gibi konular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 7
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın yedinci cildinde; İzmir’in işgali sonrasında, Ege bölgesinde Yunan yayılmacılığı, Yunanistan’ın ve İtalya’nın Ege bölgesindeki çıkar çatışmaları, zeybeklerin Milli Mücadele’ye örgütlü biçimde katılmaları, işgal güçlerine karşı yerel örgütlenmeleri ve silahlı çatışmalar, İstanbul Hükümeti’nin duyarsızlığı ve engellemeleri, Milli Mücadele düşmanlarının işgal yanlısı tavırları, Erzurum Kongresi kararlarının etkileri, İstanbul Hükümeti’nin ve yandaşlarının Mili Müadeleye karşı İngilizlerle işbirliği yapması, Milli Heyetler’in kuruluş ve etkinlikleri, padişahın, sadrazamın ve yakınlarının ülke dışına kaçış hazırlıkları ve Mustafa Kemal’in Milli Mücadele’ye giderek ağırlığını koyması gibi konular ele alınmaktadır.
Ben De Yazdım
Milli Mücadeleye Gidiş
Cilt: 8
Celal Bayar
Sabah Kitapları / Türkiye’den Dizisi
Celal Bayar, Ben de Yazdım’da; Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarını; Meşrutiyet Devri’nin seçme olaylarını, Mondros Mütarekesi’nden bu yana milli mücadeleyi, Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunu ve ilk çalışmalarını, ilk meclis hükümetlerini, Atatürk’ü ve devrimlerini; anılarına, yaşadıklarına ve belgelere dayandırarak, Türkiye’nin 20. yüzyıldaki siyasal tarihine önemli bir tanıklık yapmaktadır. Bayar, bir yandan da, kendi deyişiyle, “genç nesiller için faydalı olacağı düşüncesi ile, özelikle inkılapların meydana gelmesini zorunlu kılan tarihi sebep ve etkenler” üzerinde durmaktadır.
Ben de Yazdım’ın sekizinci cildinde; Yunan işgali altındaki Aydın’da Kuvayı Milliye örgütlenmesi, iç çekişmeler, Denizli’nin efeler tarafından yakılmak istenmesi, Akhisar Milli Alayı’nın kurulması, Menemen’in, Manisa’nın, Akhisar’ın ve Turgutlu’nun Yunanlılar tarafından işgali, katliamlar ve Milli kuvvetlerin gerilla taktikleriyle düzenledikleri saldırılar, Mustafa Kemal’in İstanbul’a gelişi, padişahla görüşmeleri, padişahın damadlık teklifi, Mustafa Kemal’in padişahın emriyle Samsun’a gönderilişi, Samsun yolculuğunun ayrıntıları, Karadeniz’de Rum çeteleri ve etkinlikleri, Amasya genelgesinin hazırlanışı, alınan gizli kararlar, İstanbul Hükümeti’nin Erzurum ve Sıvas Kongrelerini engelleme girişimleri ve İngiltere’nin baskısı, Mustafa Kemal’in ordudan azledilmesi, asi ilan edilmesi ve tutuklanması kararı, Erzurum Kongresi’nin temel ilkeleri, Atatürk Anayasası ile 61 Anayasası’nın karşılaştırılması gibi konular ele alınmaktadır.
HAKKINDA YAZILANLAR
Siyasi Günlük
Demokrat Parti’nin Kuruluşu
Samet Ağaoğlu
İletişim Yayınevi / Anı Dizisi
Samet Ağaoğlu, sadece siyaset sahnemizin değil siyasi literatürümüzün de en özgün ve en önemli isimlerinden. Ağaoğlu’nun ilk kez günışığına çıkan siyasi günlüğü, yakın tarihimizin önemli bir dönemine ilişkin çok zengin bir eser niteliğinde.