hekim, doktor
akademisyen-müderris
tıp kitabı yazarı
Hekim Konyalı Hacı Paşa
Anadolu’nun İbni Sina’sı olarak bilinen fıkıh ve tıp bilginidir.
İsmi, Celâlüddîn Hızır bin Ali el-Konevi olup, Hacı Paşa diye meşhurdur.
1335 yılında Konya’da doğdu. İlk tahsilini ve medrese eğitimini Konya’da yaptı.
Ailesi o zamanın bilim merkezlerinden biri olan Kahire’ye gönderdi. Bu bilgi ailesinin oldukça zengin olduğunu göstermektedir. Kahirede’de hocaları Şeyh Ekmelüddin’den ve Mübarekşah Mantıki’den dersler aldı.
Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıb tahsiline yönelmesine yol açtı. Kısa zamanda devrinin en meşhur doktoru oldu. Kahire’nin en büyük hastahanesine baştabib tayin edildi. İlaçlar ve hastalıklar üzerine ihtisasını ilerlettikten sonra memleketi Konya’ya döndü. Aydınoğlu İsa Bey’in daveti üzerine Aydın’a yerleşti. İsa Bey için Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eseri ile, Türkçe Teshil adlı muhtasar bir tıb kitabı yazdı. Timur Han’ın tabibleriyle görüştü. Yapılan ilmi münazarada, ilminin üstünlüğünü, tebabetteki ehliyeti kabul ettiler. Büyük islam mütefekkiri Seyyid Şerif Cürcani onun dehasına hayranlığını yazmıştır.
Hacı Paşa’nın Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eserinin genel planı, İbn-i Sina’nın Kanun kitabına benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitabın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastahane tecrübelerini ve okuduğu tıb kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshil-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır.
1423 yılında Birgi’de vefat etmiştir. Gömüldüğü yere Hızırlık adı verilmiştir.
Eserlerinden Bazıları:
Şifaül-Eskam, Devaül-Alam, Teshilüt-Tıb, Kitabül-Feride, Kitabüt-Alim vs.
Kaynak:
Hekim Konyalı Hacı Paşa / A. Süheyl Ünver, İstanbul Üniv.1953