Hedy Lamarr Biyografisi
Bugün cep telefonlarında ve kablosuz internette kullanılan bir teknolojinin ilk örneğini yarattı.
Hedy Lamarr, 9 Kasım 1914 tarihinde doğmuştur. Asıl adı Hedwig Eva Maria Kiesler’dır. 10 yaşından itibaren piyano eğitimi alan Lamarr, 4 dil konuşabilmekte idi.
1933’te evlendiği Adolf Hitler’in dostlarından silah tüccarı Friedrich Mandl, orduya silah ve uçak satıyordu. Birlikte katıldıkları yemeklerde genellikle silah teknolojisi konuşulurdu. Matematik zekası olan Hedy, savunma teknolojileri konusunu sevdi. Eşi de, Hedy gibi Yahudi kökenliydi ama Nazi iş adamlarıyla çalışırdı. Evlerindeki partilere Adolf Hitler ve Benito Mussolini de katılırdı.
Eşi Lamarr’ın filmlerde oynamasını yasaklayarak onu kendi işinde çalıştırmaya başladı. Bilime özel bir ilgisi olan güzel oyuncu, bu dönemde birlikte vakit geçirdiği mühendisler ve teknisyenler sayesinde silah teknolojisinin inceliklerini öğrendi.
Almanlar’ın uzaktan kumandalı torpido yapmak istediğini o sıralarda eşinden öğrendi ve konuya sonra eşinin despotluğu ve Naziler’e yakınlığı nedeniyle canından bezen Lamarr, çılgın bir karar aldı. 1937 yılında tüm mücevherlerini çantasına doldurup eşine uyku ilacı veren Lamarr, hizmetçisinin kılığına girerek malikanesinden kaçtı.
İlk önce Londra’ya gitti. Bir süre sonra eşinden boşanıp küçüklükten beri hayalini kurduğu Hollywood’a taşındı. Burada tanıştığı yapımcı Louis Burt Mayer, ona yıldızlığa uzanan yolun kapılarını açtı. 1940’tan 1958’e kadar Clark Gable, James Stewart ve Spencer Tracy gibi oyuncularla 20’nin üzerinde filmde rol alan Lamarr, artık dönemin sinema eleştirmenleri tarafından ‘Dünyanın en güzel kadını’ olarak nitelendirilmekteydi. Ancak Lamarr, setlerden arda kalan zamanlarda, filmlerinde canlandırdığı vamp kadın karakterlerine taban tabana zıt bir projeyle uğraşmaktaydı.
Evinin yakınında oturan müzisyen George Antheil’e 1940’ta uzaktan kumandalı torpido hakkındaki düşüncelerini anlattı. Müzisyen komşusu Antheil ile ortaklaşa yürüttüğü projenin hedefi, nefret ettiği Naziler tarafından hedefi değiştirilemeyecek torpidolar üretmekti. Çünkü o dönemde tek bir radyo frekansı aracılığıyla kontrol edilen torpidolar, frekansı tespit eden düşman donanması tarafından etkisiz hale getirilebilmekteydi. Lamarr’ın amacı; uzaktan kontrollü torpidoların, düşmanın sinyal karıştırıcıları (jammer) nedeniyle kontrolünün kaybedilmesini önlemekti. Torpidoyu yönlendiren radyo frekansı düşman tarafından tespit edilirse, sistem elektronik olarak kilitlenir ve kontrol kaybedilirdi. Hedy, bunun çözümünü bulmuştu ama teknik desteğe ihtiyacı vardı.
Uzaktan kumandanın telsiz frekansı sürekli olarak değiştirilirse düşmanın müdahale imkanı kalmazdı. Ancak, telsiz ve torpido aynı anda frekans değiştirmeliydi. Bu konuda komşusu Antheil yardımcı oldu. Çözüm, delikli kağıt rulolara kaydedilen notalara göre müzik çalan piyanolardı. Otomatik piyanoların çalışma prensibinden etkilenen ikili, ‘frekans atlamalı yayılı spektrum’ teknolojisini geliştirdi. Telsiz vericisine ve torpidoya yerleştirilen ve delikleri aynı olan rulolar, frekansı aynı anda değiştirecekti.
Buluşun patentini 1942’de aldılar ancak ABD donanması ilgilenmedi. Benzeri bir sistem, başkalarınca 1957’de transistör kullanılarak yapıldı. ABD, bu teknolojik avantajı 1962 Küba Füze Krizi patlak verene kadar kullanmadı. O tarihe gelindiğindeyse patentin süresi dolmuş olduğundan ikiliye para ödenmedi. Ancak bilim insanları, 1962’den sonra Lamarr ve Antheil’ın buluşunu farklı amaçları için uyarlamaya koyuldular. Her buluş bir öncekinin üzerine eklendi.
Sonuçta Lamarr ve Antheil’ın oluşturdukları temelden faydalanılarak, günümüzde milyarlarca insanın kullandığı GSM, Wi- Fi ve GPS teknolojileri icat edildi. Elektroniğin Öncüleri Vakfı 1997’de Hedy’nin patentini fark etti ve ona Elektronik Öncüsü Ödülü verdi. İletişimin kaderini değiştiren buluşundan tek kuruş kazanamayan Lamarr, 2000’de Florida’daki mütevazı evinde yaşama veda etti.
Hedy Lamarr, 1933 yılında “Ekstase” adlı sinema filminde sinema tarihinde bir ilk olan çıplak sahneleri ile dikkat çekmiştir.
Hedy Lamarr, 19 Ocak 2000 tarihinde Casselberry, Florida, ABD’de 86 yaşında ölmüştür.
Evlilikleri :
1.eşi : 1933 yılında Friedrich Mandl ile evlendi. 1937 yılında boşandı.
2.eşi : 1939 yılında Gene Markey ile evlendi. 1941 yılında boşandı. (1 çocuk)
3.eşi : 1943 yılında John Loder ile evlendi. 1947 yılında boşandı. (2 çocuk)
4.eşi : 1951 yılında Teddy Stauffer ile evlendi. 1952 yılında boşandı.
5.eşi : 1953 yılında W. Howard Lee ile evlendi. 1960 yılında boşandı.
6.eşi : 1963 yılında Lewis J. Boies ile evlendi. 1965 yılında boşandı.
Filmleri :
Oyuncu :
1990 – Instant Karma (Film İdolü) (Sinema Filmi)
1965 – The Love Goddesses (Kendisi (Arşiv Görüntüleri)) (Sinema Filmi)
1957 – The Story Of Mankind (Joan) (Sinema Filmi)
1951 – My Favorite Spy (Lily Dalbary) (Sinema Filmi)
1950 – A Lady Without Passport (Marianne Lorress) (Sinema Filmi)
1949 – Samson And Delilah (Delilah) (Sinema Filmi)
1947 – Dishonored Lady (Madeleine Damien) (Sinema Filmi)
1946 – The Strange Woman (Jenny Hager) (Sinema Filmi)
1945 – Her Highness and the Bellboy (Prenses Veronica) (Sinema Filmi)
1944 – The Conspirators (Irene Von Mohr) (Sinema Filmi)
1944 – Experiment Perilous (Allida Bederaux) (Sinema Filmi)
1942 – Tortilla Flat (Dolores Ramirez ) (Sinema Filmi)
1942 – Beyaz Tuzak (Tondelayo) (Sinema Filmi)
1941 – Ziegfeld Girl (Sandra Kolter) (Sinema Filmi)
1940 – Comrade X (Golubka) (Sinema Filmi)
1940 – Boom Town (Karen Vanmmer) (Sinema Filmi)
1940 – Boom Town (Karen Vanmeer) (Sinema Filmi)
1938 – Algiers (Gaby) (Sinema Filmi)
1933 – Ekstase (Eva Hermann) (Sinema Filmi)