milliyetçi yazar, yayıncı, askeri doktor
1864 yılında Bakü’nün Salyan kasabasında doğdu. Eğitimine Tiflis Müslüman Mektebi’nde başladı. 1889 yılında Tiflis Rum Okulu’nda ve Petersburg Tabii İlimler Fakültesi’nde tamamladı. Rusya’dan Türkiye’ye geldi, Askeri Tıbbiye’ye kayıt oldu. Tiflis’te Mirza Feth Ali Ahundzade’nin sohbetlerine katıldı. Türkiye’ye ve Türkçülüğe ilgi duymaya başladı.
Milliyetçiliğe asıl hizmeti Azerbaycan’a dönünce başladı. Tıbbiye’den sonra Osmanlı-Yunan Savaşı’na askeri tabip yüzbaşısı olarak katıldı. 1900’de Askeri Tıbbiye Mektebi’ne cilt ve frengi hastalıkları öğretmen yardımcısı görevine getirildi. Bu görevi sırasında Azerbaycan’a döndü. Rusya’da ilk günlük Türkçe gazete olan Hayat’ın kurucularından biri oldu. İki yıl bu gazetenin başyazarlığını ve müdürlüğünü yaptı. Gazete kapandıktan sonra Füzuyat adlı bir dergide yine müdür ve başyazar oldu.
17 Mart 1940 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
ESERİ:
Siyaset-i Fürüset; 1908’den önce İrşad, Terakki ve Hakikat gazetelerinde yayımlanan geniş kapsamlı ve hiciv dolu bir eserdir. Bu eser, bütün doğu tarihinin çözümlenmemiş problemlerini ele alır. Hayat ve Futuhat dergileri ile Türk gazetesinde makaleleri yayımlandı.
Hüseyinzade Ali Bey’in fikirleri ve kişiliği
Hüseyinzade Ali Bey’in fikirlerini net olarak görebileceğimiz eserleri makaleleridir. Hayat gazetesinde yayımlanan makalelerinde Türklerin ırk ve dilleri üzerindeki incelemelerini, Türklerin büyük bir birlik oluşturduklarını açıklamaktadır. Ayrıca “Bize çağdaş ilimler lazımdır” der ve Türkleşmek, İslâmlaşmak, Avrupalılaşmak gerektiğini savunur. Bu ilke bütün Türkler içinde benimsenmiş ve Meşrutiyetten sonra, Gökalp tarafından da Türkiye’de ele alınmıştır.
Füzuyat dergisindeki bütün yazılarında Türkçü olduğunu ortaya koymuştur. Bütün Türkler içinde edebi dil olarak Osmanlı Türkçesinin kullanılması gerektiğini savunmuş, bunu eserleriyle uygulamaya çalışmıştır. Kafkaslar’da Türkler içinde düşmanlığa yol açan mezhep (Sünni-Şii) tartışmasıyla ortaya çıkan İraniliğe ve Ruslaştırma politikasına karşı, Türk milliyetçiliğinin geliştirilmesine hizmet etmiştir. Merkez Osmanlı olmak üzere, Türk milliyetçiliğini, Türkçülüğü hatta Panturanizmi savunmuştur.
Hüseyinzade Ali Bey’in sözleri
“Bir millet için her şeyden önce arzu edilecek şey, kuvvettir. Bir milletin kuvvet kazanması, homojen unsurları arasında manevi bağın artmasına bağlıdır. Özellikle karşılıklı sevginin artmasına çalışılmalıdır. Mesele birbirimizi tanımak, sevmek, medenileşmek yolunda birbirimize yardım etmek meselesidir…”
Hüseyinzade Ali Bey’in TURAN ŞİİRİ
Sizlersiniz ey kavm-i Macar bizlere İhvân
Ecdâdımızın müştereken menşei Turan.
Bir dindeyiz biz, hepimiz hakperestân;
Mümkün mü ayırsın bizi İncil ile Kur’an?
Cengizleri titretti şu afâkı serâser
Timurları hükmetti şehinşâhlara yekser,
Fatihlerine geçti bütün kişver-i kayser.