Johann Gottlieb Fichte Biyografisi
Immanuel Kant sonrası Alman felsefesinin önde gelen isimlerinden biri olmuştur.
Johann Gottlieb Fichte, 19 Mayıs 1762 tarihinde Rammenau, Almanya’da bir dokumacının oğlu olarak doğmuştur. Bir zengin Baron himayesinde yüksek öğrenimini yaptı. Fichte, gençlik hayatının en tatlı günlerini Niederau kasabasında geçirdi. Fakat Baron’un ölümü, onu, buradan ayrılarak Schulpforta Kolejine yatılı olarak girmeye mecbur etti. 18 yaşında Iena’ya Tanrıbilim öğrenmek için gitti.
1788’de Zürih’e giderek orada bir eğitmenlik buldu ve Klopstock’un yeğeni Johanna Rahn adındaki seçkin ve aydın kızla tanışarak nişanlandı. Bu kız, onu iyi ve kötü günlerinde yalnız bırakmamış ve Fichte’nin dik başlı karakterinin yumuşamasında ve genel olarak çalışmalarında kuvvetli bir yardımcı olmuştur. Eğitmenliğini üzerine aldığı çocuklardan çok, bunların anne ve babalarının eğitime muhtaç olduklarını görerek, haftalar içinde, eğitim bakımından bunların yaptıkları kusurların birer belletenini hazırlayıp vermişti ve Almanya’da boşu boşuna hareketli bir iş aramışsa da, bulamadığı için, Leipzig’e gitmiştir.
Burada, Immanuel Kant felsefesiyle uğraşan Fichte, Pratik Aklın Eleştirisi’ni okuduktan sonra bu felsefede, insel onur ve özgürlüğe dair olan imanıyla kendi tabiatının en asil içgüdülerini kandıracak öğeleri bulunduğuna inandı. Bu esnada Polonya’dan Varşova’nın kibar bir ailesi tarafından teklif edilen eğitmenliği kabul ettiyse de, Fransızcayı iyi telaffuz edememesi ve inatçılığı yüzünden geri dönmeye mecbur oldu.
Polonya dönüşü sırasında Immanuel Kant’ı görebilmek için Köniksberg’e gitti; büyük filozof, kendisine yüz vermediğinden, onun gözüne girebilmek için 1792 yılında Versuch Einer Kritik Aller Öfjenbarung (Her Vahyin Eleştirisine Dair Bir Deney) adlı eserini yazdı ve yazma bir nüshasını üstada sundu. Bu eserin Kant tarafından yazıldığı zannedilmişse de, Kant, bunu Fichte’nin yazdığını bildirmek suretiyle onu ünlü bir kişi yaptı; ve kendisini Dantzig yakınlarında oturan Kont Krokow’a eğitmen olarak salık verdi. İşte nişanlısı, onun bu ününden sonra, kendi servetiyle bir yuva kurmayı teklif etti 1793 yılında evlendi.
1794’te Jena Üniversitesi felsefe profesörlüğüne getirildi. Burada bir süre çalıştıktan sonra ateistlikle suçlanması nedeniyle buradaki görevinden 1799’da ayrılmak zorunda kalmış ve Berlin’e gitmiştir.
1805 yılında Erlangen Üniversitesine profesör olarak atandığı zaman Jena’nın Fransızlar eline düştüğü haberini aldı; ve Königsberg’e sığındı. Kopenhag’a geçti, ancak 1807 yılında Tilsit Antlaşmasından sonra ailesinin yanına dönebildi.
1807 yılında Berlin’de yeni kurulan bir üniversitede görevlendirdiler. 1807-1808 yıllarında Alman Ulusuna Söylevler (Reden an die Deuthschen Nation) verdi. Bu derslerde Almanlara bağımsızlık ve özgürlüklerini korumalarını, bu uğur da gerekirse ölmelerini telkin ediyordu. Kendisi de bu uğurda hayat ve özgürlüğünü fedaya hazırdı. Fichte, yeni üniversiteye profesör tayin edildi ve iki yıl rektörlük de yaptı.
Johann Gottlieb Fichte’nin görüşlerini şekillendiren iki önemli unsur vardır. Bunlardan biri Immanuel Kant’tır. Üniversite eğitimi sırasında Immanuel Kant’ın eserleri ile tanışmış ve onun fikirlerinden çok etkilenmiştir.
Onun fikirlerini etkileyen ikinci önemli unsur ise Fransız Devrimidir. Bu devrim üzerine yazdığı yazılardan en bilineni 1793 yılında yazdığı “Avrupa hükümdarlarından düşünce özgürlüğünü geri isteme” eseridir. Johann Gottlieb Fichte için düşünce özgürlüğü, insanın en temel hakkı olan öğrenme hakkından doğar. Bu hak öğretme hakkının bulunduğu yerde anlam kazanır.
Johann Gottlieb Fichte hem Immanuel Kant ile dostluğu hem de ele almış olduğu eserler sayesinde tanınmaya başlamıştır. Bunun neticesi olarak Jena Üniversitesi’ne çağrılmıştır. Burada bir süre çalıştıktan sonra ateistlikle suçlanması nedeniyle buradaki görevinden ayrılmak zorunda kalmıştır. Daha sonraki yıllarında Napolyon Bonapart’ın işgali altındaki Berlin’de “Alman Ulusuna Söylevler” adlı konferanslar vermiştir. Bu konferanslarda Alman milliyetçiliğinin uyanmasına katkı sağlamıştır.
Johann Gottlieb Fichte, iki şekilde felsefe yapılabileceğini söyler;
Determinist felsefe yapan düşünürler için insan, nedensellik yasasına göre hareket eden bir varlıktır.
İndeterminist felsefe yapanlar için insan, kendi kaderini kendi oluşturan özgür bir varlıktır.
Johann Gottlieb Fichte İndeterminist felsefeden yola çıkarak Immanuel Kant’ın “ahlakta iradenin önemi” görüşünü benimsemiştir. Fakat o, Immanuel Kant’ın felsefesini bire bir almamış bazı boşluklarını doldurmuştur.
Johann Gottlieb Fichte, 1793 yılında Johanna Rahn ile evlendi. Oğlu İmmanuel Hermann Fichte de bir filozoftu.
Johann Gottlieb Fichte, 27 Ocak 1814 tarihinde Berlin, Almanya’da 52 yaşında tifo hastalığı nedeniyle ölmüştür.
Kitapları :
1792 – Versuch einer Kritik aller Offenbarung” (Bütün Tanrısal İlhamların bir Eleştirisi)
1793 – Avrupa Prenslerinin Şimdiye Kadar Yasaklamış Oldukları Düşünce Özgürlüğünün Geri İstenmesi
1793 – Fransız Devrimi Üzerine Kamunun Yargısını Düzeltmeye Dair Katkı ( Beitrag zur Berichtigung der Urteile des Publikums über die französische Revaluion)
1794 – Bilgini Belirleyen Nitelikler Üstüne Dersler (Einege Vorlesungen über die Bestimmung des Gelehrten)
1794-1795 – Bütün Bilim Öğretisinin Temelleri (Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre)
1796-1797 – Bilim Öğretisinin İlkeleri Açısından Doğal Hukukun Temelleri (Grundlage des Natturrechts und Prinzipien der Wissenschaftslehre)
1798 – Bilim Öğretisinin İlkeleri Açısından Ahlak Öğretisi Sistemi (Das System der Sittenlehre Nach dem Prinzipien der Wissenschaftslehre)
1800 – Kapalı Ticaret Devleti (Der Geshlossene Handelstaat)
1800 – İnsanı Belirleyen Nitelikler (Die Bestimmung der Menschen)
1806 – Çağımızın Temel Karakteristikleri (Die Grundzüge des gegenwaertigen Zeitalters)
1806 – Bilginliğin Doğası ve Kendini Açığa Vuruşu Üzerine ( Uber des Wesen des Gelebrten, und seine erscheinungen im Gebiete der Freibeit)
1806 – Kutsal Bir Yaşam İçin Kılavuz (Die Anweisung zum seligen Leben, oder auch die Religionslebre)
1807-1808 – Alman Ulusuna Söylevler (Reden an die Deuthschen Nation)
1813 – Bilincin Olguları (Das System der Rechtslehre)