Samiha Ayverdi

1906 yılında İstanbul’da doğan Ayverdi, çocukluğunu o dönemin en renkli semtlerinden olan Şehzadebaşı’da geçirmiş, resmi öğrenimini Süleymaniye Kız Numune Mektebi’nde yapmıştır (1921). Bu eğitimden sonra özel öğrenim görmüş, kültürlü bir aile çevresinde kendisini yetiştirmiştir. Baba evine dönemin okumuş yazmış insanlarının geldiğini belirten Ayverdi, “o devirlerde evlerine edebiyat sever kişilerin yanı sıra Ali Rıza Bey, Sami Bey, Reşid Bey gibi asker ressamların da geldiğini” yazmaktadır.

Ayverdi’nin ilk gençliği, “bu durmuş oturmuş, okumuş yazmış kimseler arasında geçen konuşmaları bütün ile takip edemiyordum” demesine rağmen, işte böyle bir çevre içinde geçmiş ve onu yazarlığını biçimlendirecek olan şu soruya bağlamıştır: “kaybolan veya kaybolmaya mahkum bulunan neydi?”

Ramazanoğulları”ndan olduğunu söyleyen, “bir ceddim yeniçeri, bir ceddim Macar ellerinde yatan Gül Baba” diyen Ayverdi, dindar bir çevre içinde yetişmiş, Osmanlı-İslam uygarlığına derinden bağlanmıştır. Ayverdi’nin “silsilesi Cüneyd Bağdadi’ye varan Rıfaiyye tarikatine bağlı olduğu” belirtilmektedir.

Romanları yanısıra çeşitli inceleme yapıtları da veren Samiha Ayverdi’nin, dünya görüşü açısından muhafazakar bir yazar olduğunu belirtmek gerekir. “Tanzimat’ı Hakanî ve zorlama bir inkılap” olarak niteleyen, “Meşrutiyetin de memleket realitelerinin icbârı ile yapılmadığını” söyleyen ve nihayet, “Cumhuriyetin, Türklüğü bütünüyle Greko-Latin” medeniyeti camiasına mal etmenin seferberliğini açtığını öne süren Ayverdi’nin çağdaş kurumlarla derin bir uzlaşmazlık içinde bulunduğu görülmektedir.

ALDIĞI ÖDÜLLER

Ayverdi, hizmetlerinden dolayı, 1978’de “Türkiye Millî Kültür Vakfı Armağanı” ile taltif edilmiş; 1984’te kendisine, Millî Kültür Vakfı Tarafından “Türk Millî Kültürüne Hizmet Şeref Armağanı” takdim edilmiş, 1985’de “Yeryüzünde Birkaç Adım” isimli eseri münasebetiyle Boğaziçi Yayınları tarafından “Boğaziçi Başarı Ödülü” verilmiş; 26 Nisan 1986’da, Türk Edebiyat Vakfı tarafından “Millî Sanata Hizmetlerinden ötürü” bir plaket sunulmuştur.

Bunların yanısıra, Türk Edebiyat Dergisinin 127inci sayısında (1984), Sâmiha Ayverdi için özel bir bölüm ayrılmıştır. Yazı hayatının 50inci yılı dolayısıyla, Aydınlar Ocağı Genel Merkezi’nde 5 Mart 1988 tarihinde kendisine plaket verilmiş, aynı münasebetle Kubbealtı Akademi Mecmuası Ekim 1988 Sayısını kendisine ayırmıştır. Türk Edebiyatı Dergisinin Ekim 1988 tarihli 180. sayısının bir bölümü de Sâmiha Ayverdi’nin 50. Sanat yılına ayrıldı.

1988 yılında yayınlanan “Hey Gidi Günler Hey” isimli eseri üzerine, Türkiye Yazarlar Birliğince kendisine “Yılın Dil Ödülü” verildi.

13 Mayıs 1990 tarihinde, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, bir şükran beratı ile teşekkürlerini bildirdi.

1992 yılında Türkiye İlim ve Edebiyat Eserleri Sahipleri Meslek Birliğince (İLESAM), kendisine “Üstün Hizmet Ödülü” verildi.

Ayverdi son olarak, kurucu üyeliğini yaptığı Türk Kadınları Kültür Derneği İstanbul Şubesi tarafından, 28 Şubat 1992 günü “Minnet ve Şükranlarının ifadesi olan” bir plaket sunuldu.

Sâmiha Ayverdi, 22 Mart 1993 günü vefat etti.